Biyoteknoloji Sözlüğü: Biyoteknoloji Nedir?

Online olarak yapılan araştırmalarda temel kaynak rolü üstlenen Wikipedia’da “Biyoteknoloji” terimini araştırdığımızda, karşımıza çıkan tanım; hücre ve doku biyolojisi kültürü, moleküler biyoloji, mikrobiyoloji, genetik, fizyoloji ve biyokimya gibi doğa bilimlerinin yanı sıra makine mühendisliği, elektrik-elektronik mühendisliği ve bilgisayar mühendisliği gibi mühendislik dallarından yararlanarak, DNA teknolojisiyle bitki, hayvan ve mikroorganizmaları geliştirmek, doğal olarak var olmayan veya ihtiyacımız kadar üretilemeyen yeni ve az bulunan maddeleri (ürünleri) elde etmek için kullanılan teknolojilerdir.

Bu tanım doğru olmakla beraber, karmaşık ve Biyoteknoloji bilimini tanımlama yönünden yetersizdir. Daha net ve anlaşılır bir şekilde tanımlamak gerekirse, Biyoteknoloji; canlı organizmaların tamamının veya bir kısmının kullanılarak, yeni bir ürün elde etme ya da var olan bir problemi çözüme kavuşturmaya yarayan bilim dalıdır. Canlıların tamamının kullanılması sonucu elde edilen Biyoteknolojik ürünlere en iyi örnek ekmek ve yoğurttur. Ekmek yapımı için un, tuz ve suyun yanı sıra hamura katılan Saccharomyces Cerevisiae isimli maya, hamurun yoğrulması sırasında bulunduğu ortamda gelişir. Bunun sonucunda ekme bu meydana gelir. Aynı şekilde sütten yoğurt üretimi için mayalara ihtiyaç vardır. Bu mayalardan en çok bililenleri ve önemli olanları Lactobacillus bulgaricus ve Streptococcus thermophilus isimli mayalardır. Yani günümüzden 8000 yıl öncesine kadar dayanan ekmek ve günümüzden 6000 yıl öncesine dayanan yoğurt en önemli ve temel olarak kabul edilebilecek biyoteknolojik ürünlerdir. Canlı organizmaların bir kısmının kullanılması ile üretilen biyoteknolojik ürünlere ise verilecek en güzel örnek insülin’dir. Diyabet hastalarına müdahale için verilen insülin ilacı ilk defa 1922 yılında Frederick Banting, Charles Best ve James Collip tarafından sığırlardan elde edilerek üretilmiştir. Ancak sığırlarda yapılan bu üretimin ekonomik olarak zararlı olması ve üretimin yetersiz olmasından dolayı, gelişen teknoloji ve biliminde etkisiyle Dünyanın ilk Biyoteknoloji Firmalarından biri olan Genentech tarafından 1978 yılında laboratuvar ortamında üretilmiştir. 1978 yılında Genentech, tarafından üretilen bu insülin ilacının üretim lisansına Eli Lilly firması sahiptir. Bu üç örnektende anlaşıldığı üzere Biyoteknoloji bilimi hem yeni ürünlerin ortaya çıkmasında hem de var olan sorunların çözümünde önemli rol oynar.

***

Biyoteknoloji terimi ilk olarak 1919 yılında Macar Ziraat Mühendisi Károly Ereky tarafından, biyolojik sistemler kullanılarak yeni ürünlerin üretilmesi olarak tanımlanmış ve bilim literatüründeki yerini almıştır. Yapılan çeşitli bilimsel araştırmalar sonucunda DNA'nın tam manasıyla tanınmasının ardından, Biyoteknoloji terimi bir bilim dalı olarak karşımıza çıkmaya başlamıştır. Biyoloji, kimya ve mühendislik bilimlerinin kesişim noktasında bulunan Biyoteknoloji bilimi, bu üç bilimin getirisi olan teknolojiyi ve sistemleri kullanarak, endüstriyel fonksiyona sahip ürünlere dönüştürülerek, üreticiden tüketiciye ulaşan ürün çeşitliliğini arttırma özelliğinde bir bilim dalıdır.

***

Günümüzde Biyoteknoloji bilimi beş temel alt alanda faaliyet göstermektedir. Bu alanlar; tıp, gıda, tarım ve hayvancılık, çevre ve endüstriyel Biyoteknoloji. Biyoteknoloji biliminin alt dalları, mevcut ve geleceğe yönelik Biyoteknolojik ürünlerin üretilmesi, tanıtılması ve anlaşılır bir şekilde ifade edilmesinde ilham verici olması maksadı ile farklı renk tonları ile ifade edilmektedir. Gelin bu renkler ışığında Biyoteknoloji biliminin alt dallarını ana hatlarıyla tanıyalım;

Gri Biyoteknoloji: Bir diğer adı da Biyoremediasyon yani Çevre Biyoteknolojisi olan Gri Biyoteknoloji, yaşadığımız çevreyi iyileştirmek için canlı organizmaların kullanılmasını amaçlamaktadır. Su, toprak ve havada oluşan zehirli maddelerin, bitkiler veya mikroorganizmalar kullanılarak zararsız hale dönüştürülmesini sağlamaktadır.

Beyaz Biyoteknoloji: Bir diğer adı Endüstriyel Biyoteknoloji olan beyaz Biyoteknoloji ile organizmalar kullanılarak çeşitli kimyasalların üretilmesi veya zararlı ve kirletici kimyasalları yok edici organizmaların üretilmesini sağlamaktadır.    

Yeşil Biyoteknoloji: Bir diğer adı da Tarımsal Biyoteknoloji olan Yeşil Biyoteknoloji, geleneksel ve genetiksel metodları kullanarak, biyotik ve abiyotik strese karşı yüksek dirence sahip, daha kaliteli ve daha verimli ürünlerin üretilmesini amaçlamaktadır. Ayrıca Yeşil Biyoteknoloji ile çevre dostu biyogübre ve biyopestisitlerin üretilmesi ve kullanılmasını amaçlayan teknolojiler kullanılmaktadır.

Kırmızı Biyoteknoloji: Tıp ve insan sağlığı hususunda uzmanlaşan bu dal; gen terapisi, rekombinant aşılar, biyolojik fermasötikler, yapay doku ve organ üretimi gibi sağlık alanında kullanılmak üzere pek çok teknolojiyi geliştiren Biyoteknoloji bilimidir.

Mavi Biyoteknoloji: Yeni ilaç, kozmetik ürünleri, yiyecek ya da besin takviye edici maddelerin üretilmesi maksadıyla ırmak, akarsu, göl, deniz, okyanus gibi alanlarda yaşayan organizmalar üzerinde çalışan Biyoteknoloji biliminin alt dalıdır.

Kahverengi Biyoteknoloji: Kurak topraklar ve çöller üzerinde yoğun olarak çalışan bu dalda bilim adamları Genetiği Değiştirilmiş Organizma teknolojisini kullanarak, az yağış alan yerlerde yüksek değerlikli, ticari karşılığı olan ürünlerin üretilmesi maksadıyla çalışmalar yürütmektedir.

Mor Biyoteknoloji: Biyoteknoloji biliminin çerçevesini belirlemek amacıyla oluşturulan yasal düzenlemelerin yapılmasını sağlayan Biyoteknoloji biliminin alt dalıdır. Ayrıca Biyoteknolojik ürünlerin patentlenmesi de yine Mor Biyoteknoloji'nin temel görevleri arasındadır.

Altın Biyoteknoloji: Nanoteknoloji, Biyoinformatik ve çip teknolojisi ile ilgilenen Biyoteknoloji biliminin alt dalıdır.

Sarı Biyoteknoloji: Hastalıkların önlenmesi maksadıyla kullanılan gıda maddelerini iyileştirmek ve besleyicilik özelliğini arttırmak amacıyla kullanılan Biyoteknoloji biliminin alt dalıdır.

Karanlık Biyoteknoloji: Biyolojik savaş ve biyo-terörizm maksadıyla patojenik, virüs ve dirençli mikroorganizmaların araştırılması, incelenmesi ve üretilmesini sağlamaktadır. Ayrıca, karanlık Biyoteknoloji ile üretilen biyo-silahların çözümü de yine karanlık Biyoteknoloji ile üretilir.

***

BİYOTEKNOLOJİ BİLİMİNİN FAYDALARI:

• Yapay doku ve organlar üretilmiştir.S
• Sebze ve meyvelerin raf ömrü uzatılmıştır.T
• Temizlik ürünlerinin üretim maliyeti azalmıştır.
• Hastalıkların tanı ve tedavisi kolaylaşmıştır.
• Bazı hormon, antibiyotik ve vitaminlerin üretimi sağlanmıştır.
• Yeni ilaçların üretimi sağlanmıştır.
• Canlılarda bulunan zararlı genlerin ayrılması sağlanmıştır.
• Yeni ve üstün özellikleri olan bitki, hayvan ve mikroorganizmaların üretilmesi sağlanmıştır.
• Genetik hastalıklara karşı gen tedavisi ve kök hücreler kullanılmaktadır.
• Kirli suların arıtılmasında biyoteknoloji ürünü bakteriler kullanılmaktadır.
• Biyoteknoloji sayesinde bitkiler ve hayvanlar hastalıklara karşı dirençli olur.
• İnsanlarda zarar gören doku ve organların, yapay doku ve organla değiştirilir.
• Bulaşıcı ve salgın hastalıkların erken teşhis ve tedavisinde etkili olmaktadır.
• Aşı sektöründe endüstriyel üretimin geliştirilmesinde etkili olmaktadır.
• Üretilen ilaçların geliştirilmesinde etkili olmaktadır.
• Genetik hastalıkların azaltılması ve önlenmesinde etkili olmaktadır.
• Kanserde gen tedavisinde kullanılmaktadır.
• Tarımda verimi arttırmak için kullanılmaktadır.
• Bitkilerde faydalı ve kaliteli maddelerin meydana gelmesinde etkili olmaktadır.
• Yapay tohum geliştirmek için kullanılmaktadır.
• Özgün hayvan ırklarının genomlarının çıkarılmasında kullanılmaktadır.
• Hayvancılıkta daha verimli ürünlerin elde edilmesi anlamına gelmektedir.
• Sağlığa zararlı gıda üretiminin engellenmesinde etkili olmaktadır.
• Gıdada zehirlenmelerin önüne geçilmesi için kullanılmaktadır.
• Kriminal DNA analizinin yapılmasında kullanılmaktadır.
• Ticaretin gelişmesinde etkin ürünlerin ithal ve ihraç edilmesinde endüstriyel katkı oluşturmaktadır.

Biyoteknoloji Biliminin Zararları;

• Biyolojik silah yapımında kullanılabilir.
• Ekolojik dengenin bozulmasına neden olmaktadır.
• Biyoteknoloji canlılarda mutasyona neden olabilmektedir.
• GDO (Genetiği Değiştirilmiş Organizmalar) biyoteknoloji ürünüdür.
• GDO ürünler insanlarda alerjiye ve başka hastalıklara neden olmaktadır.
• Biyoteknoloji gücüne elinde tutan şirketler ve ülkeler gelir dengesizliğine neden olmaktadır.
• GDO’lu ürünler dünyada DNA kirliliğine neden olmaktadır. Doğal ürünler gittikçe azalmaktadır.
• Biyoteknoloji ile elde edilen tohumlar kısır olmaktadır. ( Üreticiden tekrar tohum almanız gerekmektedir.)
• Biyoteknoloji taraflı olarak kullanıma çok müsaittir.
• Biyoteknoloji kullanımı nedeniyle toksik atıklar meydana gelmektedir.
• Proteinlerin zarar görmesine neden olur.
• Birçok canlının ölmesine ve besin zincirinin bozulmasına neden olmaktadır.
• Ekosistemin bozulmasına neden olmaktadır.
• Doğal denge ve döngülerin bozulmasına neden olmaktadır.
• Yanlış aşılama, gübreleme ve aşılama faaliyetlerinin yapılmasına neden olmaktadır.
• Tarım ilaçlarının biyolojik silah olarak kullanılmasına neden olur.
• Çevre kirliliklerinin yaşanmasına neden olmaktadır.

 Kaynakça

• https://tr.m.wikipedia.org/wiki/Biyoteknoloji
• https://www.biomedya.com/biyoteknolojinin-renkleri
• https://www.tech-worm.com/biyoteknoloji-nedir-biyoteknoloji-uygulamalari-nelerdir/amp/
• https://baslangicnoktasi.org/2020-biyoteknolojinin-en-parlak-yili-oldu/
• https://m.sabah.com.tr/gundem/2020/11/03/biyoteknoloji-nedir-biyoteknolojik-calismalara-ornekler-tk1/amp
• http://www.bilgibaba.org/yazi/biyoteknoloji-nedir-kullanim-alanlari-ve-faydalari-nelerdir
• https://teknoloji.org/biyoteknoloji-nedir-biyoteknoloji-tipleri-ve-calismalari/
• https://www.akademikakil.com/biyoteknolojiye-kusbakisi/yagmurtunali/
• https://www.fensepetim.com/biyoteknolojinin-faydalari-ve-zararlari-nelerdir/
• https://www.derszamani.net/biyoteknolojinin-yararlari-ve-zararlari-nelerdir.html